Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ g.kiousis@eleftherotypia.net
Συνέντευξη με τη Ματούλα Τομαρά – Σιδέρη
Τα ογδόντα χρόνια κυκλοφορίας του εορτάζει την Τετάρτη ώρα 7 μ.μ. στο Cotsen Hall της Γενναδείου Βιβλιοθήκης (Αναπήρων Πολέμου 9) το περιοδικό «Οικονομική Επιθεώρηση».
Για το λόγο αυτό διοργανώνεται εσπερίδα με τίτλο: «Ευεργετισμός: χθες – σήμερα – αύριο». Μιλούν οι Δημήτρης Βλαστός, πρόεδρος Ιδρύματος Μποδοσάκη, Στέφανος Γερουλάνος, καθηγητής Χειρουργικής, Γεώργιος Δαυίδ, πρόεδρος Ελληνικής Επιτροπής Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη, Γιάννης Ζερβάκης, διοικητικός διευθυντής Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και η Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου διδάσκει Ιστορική Δημογραφία, Ιστορία των Νοοτροπιών και Παροικιακό Ελληνισμό και Ευεργετισμό. Είναι συγγραφέας των βιβλίων: από τις εκδόσεις Κέρκυρα, «Ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός στους δρόμους του βαμβακιού», «Αλεξανδρινές οικογένειες: Χωρέμη, Μπενάκη, Σαλβάγου», «Οι Ελληνες του Καΐρου» και «Ευεργετισμός και προσωπικότητα», εκδόσεις Παπαζήση.
– Ευεργέτης η Διασπορά;
«Η μελέτη του ελληνικού παροικιακού φαινομένου, της οργανωμένης δηλαδή μετακίνησης προς την κεντρική Ευρώπη και τον Νότο, καθώς και της δημιουργίας οικονομικών και οικογενειακών δικτύων μετοικεσίας, οδήγησε την ιστορική έρευνα στην ανάδειξη ενός ιδιαίτερου προτύπου ατομικής λειτουργίας: τη μορφή και τη λειτουργία του ευεργέτη».
– Η προϋπόθεση;
«Είναι ο ατομικός πλούτος που αποτυπώνεται στην προσωπική διαδρομή του ευεργέτη με όρους ατομικής εποποιίας και ευποιίας. Προφανώς, ο πλούτος αυτός συσσωρεύεται μέσα σε συγκεκριμένο οικονομικό σύστημα του οποίου η κριτική ανάλυση αποτελεί θεμιτό αντικείμενο της επιστήμης και της πολιτικής. Αλλά είναι ανιστορικός αναχρονισμός η “μομφή” ότι “οι ευεργέτες απόκτησαν τα πλούτη τους εκμεταλλευόμενοι τους λαούς”. Επειδή, στο ιστορικό πλαίσιο όπου λειτούργησαν οι ευεργέτες, δεν υπήρχε άλλος τρόπος παραγωγής που να επιτρέπει, στις συγκεκριμένες συνθήκες, τη συσσώρευση μεγάλου πλούτου, που είναι αναγκαία προϋπόθεση της ευεργετικής πρακτικής».
– Οι λειτουργίες που χαρακτηρίζουν έναν ευεργέτη;
«Στο φαινόμενο του ευεργετισμού συγκλίνουν τρεις λειτουργίες: Η προσωπική, που καθιστά τον ευεργέτη “χρηματοφόρο υποκείμενο” έτοιμο να παραχωρήσει προσωπικό πλούτο για κοινωνικούς σκοπούς μέσω των οποίων πραγματώνονται βασικές λειτουργίες (υγεία, παιδεία, δικαιοσύνη, κοινωνική πρόνοια, κρατική ασφάλεια). Πρόκειται για την επιτέλεση έργων που υπό άλλες συνθήκες θα τα αναλάμβαναν η πολιτεία, οι συλλογικότητες. Η ιστορική, που καθιστά τον ευεργέτη οργανικό διανοούμενο, ο οποίος αναλαμβάνει την οργάνωση της κοινωνίας και την ηγεμονία της αστικής τάξης, συμβάλλοντας έτσι στη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας και του εθνικού κράτους. Η ιστορική λειτουργία των ευεργετών υλοποιείται μέσα από μια κοινωνική λειτουργία που διασφαλίζει την αναπαραγωγή των θεσμών προκειμένου να εξασφαλιστεί η κοινωνική ευρυθμία».
– Η φιλανθρωπία;
«Το φαινόμενο του ευεργετισμού διαφοροποιείται από εκείνο της φιλανθρωπίας. Και αυτό διότι ο φιλάνθρωπος, ως δυνάμενος, παρέχει οικονομική βοήθεια στον έχοντα ανάγκη. Εδώ έχουμε μια προσωπική οικονομική πράξη από άνθρωπο σε άνθρωπο, μεμονωμένα και προσωπικά, που παύει να υπάρχει από τη στιγμή που παύει να ζει ο φιλάνθρωπος. Στον ευεργετισμό, αντίθετα, με τη διαμεσολάβηση του θεσμικού στοιχείου, η ύπαρξή του διαιωνίζεται και διακρίνεται από την ατομική βοήθεια».
– Στην εποχή μας;
«Οι σύγχρονοι οικονομικά επιφανείς Ελληνες συνεχίζουν να είναι ενεργά παρόντες και πραγματώνουν, ο καθένας με τον τρόπο του, την ιδεολογία του ευεργετισμού. Κυρίως μέσω των ιδρυμάτων τους που λειτουργούν παράλληλα με το κράτος, εντός και εκτός της ελληνικής επικράτειας, για την ενδυνάμωση και προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών».
– Απαραίτητη σήμερα;
«Οσο η ιστορική έρευνα επεκτείνεται και τα φαινόμενα αποκτούν ανάγλυφη και “ανθρώπινη γεύση” τόσο πιο κατανοητή γίνεται η ανασύσταση των πραγματικοτήτων του παρελθόντος και η εικονογράφηση του συστήματος αξιών και νοοτροπιών κάθε εποχής. Ετσι, όσο απαραίτητη ήταν η ευεργετική λειτουργία στους αιώνες που προηγήθηκαν, άλλο τόσο είναι απαραίτητη και σήμερα που τα κοινωνικά προβλήματα, οι ανάγκες, οι ελλείψεις και τα διαρκή ζητούμενα έχουν πολλαπλασιαστεί σε εκρηκτικό βαθμό με αποτέλεσμα να αποσαθρώνεται η κοινωνική συνοχή».
(πηγή: Ελευθεροτυπία, 21/02/2014)
