Αιγυπτιώτες Έλληνες στην Αιγυπτιακή βιομηχανία 1945-1963
Η τελευταία αναλαμπή
Παρουσίαση, Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, 31-10-2024
Κυρίες και κύριοι,
Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα στηρίζεται στην ανάλυση στοιχείων που εντοπίστηκαν σε Ελληνικά και Αιγυπτιακά Αρχεία Υπουργείων, Οικονομικών Οργανισμών, εφημερίδων και περιοδικών.
Αξιοποιεί επίσης δημοσιευμένα και ανέκδοτα οικογενειακά Αρχεία και προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν το πανόραμα της Αιγυπτιώτικης Ιστορίας.
Η εκπόνηση του έργου χρειάστηκε μακρόχρονη προσπάθεια και συστηματική εργασία πολλών ανθρώπων.
Σταθερός συνεργάτης μου στην όλη προσπάθεια ήταν ο Αιγύπτιος διδακτορικός μου φοιτητής Sameh Ellaboody, σήμερα Επίκουρος Καθηγητής στο Al Azhar Πανεπιστήμιο του Καΐρου.
Το βιβλίο αναλύει την παρουσία των Ελλήνων παροίκων στην Αιγυπτιακή βιομηχανία κατά την μεταπολεμική περίοδο και μέχρι την εθνικοποίηση ( 1945-1963), αναδεικνύοντας την τελευταία αναλαμπή της μακρόχρονης συμμετοχής τους στην Αιγυπτιακή οικονομία.
Πρόκειται για ένα έργο ευρείας στόχευσης και συστηματικής εμβάθυνσης που συνδυάζει την ανάλυση απρόσωπων διαδικασιών με ανθρώπινες ιστορίες, που αναδεικνύει την καινοτόμο συμβολή των Ελλήνων στη συγκρότηση της Αιγυπτιακής βιομηχανίας.
Φυτώριο ευεργετών, ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός έχει να επιδείξει πλούσια παράδοση ευεργετισμού, όχι μόνο στην παροικία και στο Εθνικό Κέντρο αλλά και στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, τιμώντας έμπρακτα τη γη των προγόνων τους.
Ως βιομήχανοι, ή άλλου είδους επιχειρηματίες, οι ευεργέτες ενίσχυσαν το Εθνικό Κέντρο συνεισφέροντας μεγάλο μέρος της περιουσίας τους για την υλοποίηση σπουδαίων έργων που συνέβαλαν στον αστικό εκσυγχρονισμό της Ελληνικής κοινωνίας.
Υπηρέτησαν την υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό. Ίδρυσαν νοσοκομεία (Ερυθρός Σταυρός), χρηματοδότησαν την ίδρυση του Μετσοβείου Πολυτεχνείου, του Παντείου Πανεπιστημίου, της Σιβιτανιδείου, της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, του Κολλεγίου Αθηνών. Έφτιαξαν Μουσεία (Μουσείο Μπενάκη – που σήμερα μάς φιλοξενεί), Ωδεία (Ωδείο Αθηνών), το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο, και τόσα άλλα…
Διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελληνική πραγματικότητα.
Στη μεταπολεμική περίοδο, η βιομηχανία αναδείχθηκε σε κρίσιμο μέγεθος για την ανάπτυξη και τον πλουτισμό της Αιγύπτου. Και οι Αιγυπτιώτες βιομήχανοι, διορατικοί και καινοτόμοι, ανέπτυξαν υπάρχοντα ή εγκαινίασαν νέα πεδία βιομηχανικής δραστηριότητας.
Μηχανουργία, Χημική βιομηχανία, Οινοπνευματοποιία, Σοκολατοποιία, Σιγαρετοβιομηχανία, Ναυσιπλοΐα, Οδοποιία, Χαρτοποιία, είναι μερικά από τα 28 παραδείγματα που αναλύονται στο βιβλίο. Η διάκρισή τους στη βιομηχανία αντιπροσωπεύει την τελευταία αναλαμπή του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού μέχρι τη Νασερική εθνικοποίηση και την οριστική φυγή από την Αίγυπτο.
Έτσι, εξετάζοντας την Μικροϊστορία συγκεκριμένων διακεκριμένων βιομηχάνων παροίκων μέσα στην Μεγάλη Ιστορία, συναντάμε τον αδιάκοπο και σκληρό προσωπικό τους αγώνα για προκοπή και διάκριση, αγώνα που διέκοψαν βίαια εξωοικονομικά ιστορικά γεγονότα.
«Επιθυμώ να αισθάνεσθε ότι βρίσκεσθε στη χώρα σας. Παρακαλώ να μην δίνετε πίστη στις παραπλανητικές φήμες, αλλά πρέπει να έχετε εμπιστοσύνη και να εξακολουθείτε τις εργασίες σας στη χώρα εδώ. Αισθανόμαστε ότι οι Έλληνες της Αιγύπτου είναι αδελφοί μας» δήλωνε ο Πρόεδρος Νάσερ υποδεχόμενος τους ηγέτες της Ελληνικής παροικίας τον Μάιο του 1957.
Αλλά και το Αιγυπτιακό περιοδικό Al Musawer, την ίδια εποχή, δημοσίευσε σχετικό άρθρο γράφοντας :
«Οι Αιγυπτιώτες είναι οι γιοί της πατρίδας μας που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της Αιγύπτου, συνεπώς δεν θεωρούνται ξένοι προκειμένου να σκεφτούν την φυγή από αυτήν».
- Και τί έγινε τελικά;
- Ποιο ήταν το τέλος όλης αυτής της ξεχωριστής πορείας του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού;
Η αντιαποικιακή επανάσταση του Νάσερ, προσφεύγοντας σε κλασσικές πολιτικές εθνικοποίησης, μοιραία έθιξε και τις μεγάλες οικονομικές μονάδες που κατείχαν οι Αιγυπτιώτες.
Και εμείς τί κάνουμε μπροστά σε αυτή την ιστορική στιγμή; Πώς ενημερώνουμε τις επερχόμενες γενιές ώστε να γνωρίζουν την ιστορία της χώρας μας;
Για παράδειγμα, πολλοί μιλούν – και δικαίως – για την Μικρασιατική καταστροφή η οποία διδάσκεται και στα σχολεία, ενώ έχει ιδρυθεί και Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.
Για την Αιγυπτιώτικη εποποιία ελάχιστοι μιλούν.
Οι φοιτητές του Παντείου Πανεπιστημίου ακούνε από εμένα την ιστορία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού για πρώτη φορά, αφού απουσιάζει από όλα τα προηγούμενα εκπαιδευτικά συγγράμματα που έχουν διδαχθεί. Ακούνε, Μαθαίνουν, Ενθουσιάζονται από τις καινοτομίες των Ελλήνων παροίκων και Απορούν για την σιωπή αυτή.
Χρειαζόμαστε τη βοήθεια της πολιτείας αλλά και καθενός που νοιάζεται για την ανάδειξη αυτού του σπουδαίου κεφαλαίου της ιστορίας μας. Να προστεθεί ένα κεφάλαιο για τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό στα σχολικά βιβλία ώστε οι μαθητές να γνωρίσουν την ιστορία του από τα σχολικά θρανία, να είναι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι για την Ελληνική διασπορά. Έτσι, η περαιτέρω έρευνα γι’ αυτήν θα κερδίσει περισσότερους ενδιαφερόμενους ερευνητές.
Σκέφτομαι πώς ίσως αυτό να είναι το πρώτο βήμα για να μάθουν οι Έλληνες την ιστορία της Ελληνικής διασποράς στην Αίγυπτο.
Και θέλω να σάς εκμυστηρευτώ , κυρίες και κύριοι, ότι μετά από 30 χρόνια ερευνητικής και συγγραφικής επίμονης και συστηματικής ενασχόλησής μου με τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό, τελευταία αισθάνομαι ότι υπάρχει μέσα μου και μία Αιγυπτιώτικη πλευρά -όχι βιολογική – αλλά πνευματική!
Σάς ευχαριστώ για την προσοχή σας
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη
γραφικής μετάβασης προς ένα πληθυσμό σύγχρονου τύπου στον Ελλαδικό χώρο. Δεύτερο, αυτό που συμβαίνει στη Λευκάδα αποτελεί ικανοποιητικό παράδειγμα των μηχανισμών που χαρακτηρίζουν τα δημογραφικά φαινόμενα σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.Στόχος του βιβλίου είναι να συμβάλλει στην κατανόηση αυτών των μηχανισμών μέσα από τη διεξοδική ανάλυση μιας περίπτωσης. Δεδομένου δε ότι οι δημογραφικοί μηχανισμοί εξαρτώνται από το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιό τους, το εγχείρημα απολήγει στην εκπόνηση μιας ιστορικής δημογραφικής μελέτης σε σχέση με την οικονομική και κοινωνική ιστορία και την αντίστοιχη των νοοτροπιών.
